Fen Bilimleri

A- Mutasyon nedir

DNA üzerinde meydana gelen ani değişikliklere mutasyon denir.
DNA’nın yapısında meydana gelen bu değişiklik canlıda farklı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur.

DNA’nın yapısının değişmesi, DNA’nın işleyişini değiştirir, bu da farklı özellikte canlılar meydana getirir.

Mutasyona neden olan faktörlere mutajen, mutasyona uğramış canlıya mutant denir.

DNA’da meydana gelen mutasyonlar

1. Bazı nükleotidlerin kaybolması mutasyona neden olabilir.

2. DNA’nın parçasının koparak kaybolabilir.

3. DNA kendini eşlerken üzerindeki bilginin değişebilir.

Mutasyona sebep olan faktörler

1. Zararlı ışınlar (X ışını, gama ışını morötesi (ultraviyole) ışınlar)

2. Kimyasal maddeler ( Katkı maddeleri, cıva, ilaçlar (Antibiyotik vb.), DDT)

3. Aşırı sıcaklık (Ateşli hastalık, sıcak ortamda fazla bulunma)

4. Alkol,  uyuşturucu ve sigara içindeki katran
5. Asitlik (pH derecesi)

Mutasyonun Özellikleri

1. Mutasyon vücut hücresinde meydana geldiğinde yalnızca o canlıyı ilgilendirir, sonraki nesle aktarılmaz. (Eşeyli üreyen canlılar için)

2. Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyon sonraki nesle aktarılır, canlıya etki etmez.

3. Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyon kalıtsal çeşitlilik sağlar.

4. Mutasyonlar yararlı ve zararlı olabilir. Bitki tohumlarının fazla olması, çekirdeksiz üzüm yararlı mutasyona örnek verilebilir.
5. Yararlı mutasyonlar canlının yaşama ve üreme şansını artırırken, zararlı mutasyonlar canlının yaşama ve üreme şansını azaltır.

6. Mutasyonların büyük bir kısmı zararlıdır, öldürücü olabilir.

 

Gebelik döneminde röntgen filmi (X-ışını) çektirmek mutasyona neden olmaktadır. Bu nedenle sakat doğum meydana gelmektedir.

 

Mutasyona Örnekler

B- Modifikasyon

Çevre etkisiyle vücut hücrelerinde meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon denir. Modifikasyon da genlerin yapısında değişiklik meydana gelmez, genlerin işleyişi değişir.

 

Modifikasyona sebep olan faktörler

1. Sıcaklık
Himalaya tavşanlarında kürk rengi beyazdır. Eğer tüyler kazınarak buraya buz parçası konursa çıkan tüyler siyah olur. Çuha çiçeği 30-35ºC  sıcaklıkta  beyaz  çiçek, 15-20ºC  sıcaklıkta kırmızı renkli çiçek açar.

 

2. Besin
Dişi arılar  arı sütü ile beslenirse kraliçe arı, çiçek tozu (polen) ile beslenirse işçi arılar oluşur.
Nemli yerde yetişen bitkiler daha iyi gelişirken, kurak yerde yetişen bitkiler fazla gelişemez.

3. Işık
Bitkiler ışık almadıkları zaman klorofil oluşmaz, beyaz renkli (Albino) bitki oluşur.

İnsan derisinin yazın fazla ışık aldığında bronzlaşır.

 

4. Toprak
Ortanca çiçekleri asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açar.

5. Basınç
Karahindiba bitkisi dağda yetişirse  kısa boylu, ovada yetişirse uzun boylu olur.

Spor yapan insanların kaslı olması fakat çocuklarının kaslı doğmaması,
Tek yumurta ikizlerinden iyi beslenen daha fazla gelişirken diğerinin cılız kalması,

Modifikasyonun Özellikleri

1. Modifikasyonlar dölden döle (nesilden nesile) aktarılmaz.
2. Modifikasyonların bir kısmı şartlar düzeldiğinde tekrar eski halini alabilir.

 

C- Mutasyon ve Modifikasyon Arasındaki Farklar